Μικρό βοήθημα κατήχησης ενηλίκων σε μορφή ερωτήσεων – απαντήσεων. Μέρος Α

Μικρό βοήθημα κατήχησης ενηλίκων σε μορφή ερωτήσεων – απαντήσεων
 Α’ Περί του Μυστηρίου της Αγίας Τριάδος

• Τι είσαι;
• Χριστιανός
• Τι είδους Χριστιανός;
• Είμαι, Ορθόδοξος , Ανατολικός, Καθολικός,  Αποστολικός
• Τι πάει να πει «Χριστιανός»;
• Χριστιανός είναι εκείνος που είναι αγορασμένος με το αίμα του Χριστού, του οποίου φέρει και την επωνυμία. Ο Χριστιανός είναι επίσης ένα σπίτι, που για θεμέλιά του, έχει την Πίστη αυτού, του Χριστού, και τα έργα της Πίστεως. Σε αυτά τα δύο στέκεται η τελειότητα του Χριστιανού.
• Και τι πιστεύεις;
• Πιστεύω εις ένα Θεόν τρισυπόστατον, Πατέρα, Υιόν, και Άγιον Πνεύμα, Τριάδα Ομοούσιον και Αχώριστον, στης οποίας Αγίας Τριάδας το όνομα βαπτίστηκα και έγινα υιός Θεού κατά χάριν.
• Πόσα είναι τα άρθρα της Πίστεως;
• Δώδεκα.
• Τι σημαίνει άρθρα;
• Είναι οι αρμοί, οι κλειδώσεις, εκ των οποίων συναρμολογείται και συνδέεται και συνίσταται όλη η Πίστη των Χριστιανών.
• Που είναι γραμμένα αυτά τα άρθρα;
• Μέσα στο Πιστεύω
• Πως ονομάζεται το Πιστεύω;
• Σύμβολον της Πίστεως
• Τι σημαίνει «Σύμβολο»;
• Σημαίνει Σημείο. Και αυτό γιατί όποιος το κρατάει αυτό, ξεχωρίζει τον εαυτό του από τους άλλους, όσοι δηλαδή δεν έχουν επάνω τους το ίδιο σημείο. Και με το σημείο αυτό ο άνθρωπος, δείχνει ότι είναι αληθινά Χριστιανός και ελπίζει στην Βασιλεία του Θεού, την αιώνια ζωή προς την οποία αποβλέπει και η ζωή την οποία ζει σε αυτόν τον κόσμο.
• Ποιος μας δίδαξε το Πιστεύω;
• Πρώτα ο ίδιος ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός σε πολλά μέρη του Ευαγγελίου. Ακολούθως  οι ίδιοι οι Άγιοι Απόστολοι το κήρυξαν στον κόσμο. Έπειτα η Πρώτη και η Δεύτερη Οικουμενικές Συνόδοι , το 325 επί Μ. Κων/νου  και  το 381 επί του Μ.Θεοδοσίου το κατοχύρωσαν και το ολοκλήρωσαν με την μορφή που το γνωρίζουμε.
• Επομένως όλη η Πίστη των Χριστιανών βρίσκεται μέσα στο «Πιστεὐω»
• Ακριβώς.
• Και εξήγησέ μου τι είναι η Αγία Τριάδα. Ο Πατήρ είναι Θεός;
• Ναι.
• Ο Υιός είναι Θεός;
• Ναι.
• Το Πνεύμα το Άγιον είναι Θεός;
• Ναι.
• Άρα έχουμε τρεις Θεούς;
• Όχι τρεις Θεούς, αλλά τρία Πρόσωπα και ένας μόνο Θεός
• Και πως μπορώ αυτό να το καταλάβω;
• Το να καταλάβει κάποιος το Μυστήριο της Αγίας Τριάδος, πως δηλαδή είναι τρία πρόσωπα και το κάθε πρόσωπο είναι τέλειος Θεός και παρόλα αυτά δεν είναι τρεις Θεοί αλλά μόνο ένας, αυτό είναι εντελώς αδύνατον όχι μόνο για τους ανθρώπους, αλλά και για αυτούς τους Αγγέλους. Για αυτό μόνο με παραδείγματα μπορούμε να μιλήσουμε για να περιγράψουμε το απερίγραπτο. Ο ήλιος για παράδειγμα είναι ένας κατά την φύση του και έχει τρία πράγματα, δίσκο, ακτίνα, φως. Και δίσκος είναι ο κύκλος του ήλιου, ακτίνα εκείνη που βγαίνει από τον δίσκο και φως εκείνο που φωτίζει τα πάντα. Αν λοιπόν κάποιος ρωτήσει πόσοι ήλιοι είναι, δεν αποκρίνεσαι τρεις, αλλά ένας. Και αν σε ρωτήσει πόσα πράγματα είναι ο ήλιος; τότε λες, τρία: δίσκος, ακτίνα, φως. Έτσι ακριβώς είναι ένας Θεός κατά φύση και τρία Πρόσωπα, Πατήρ Υιός και Άγιον Πνεύμα. Ας πούμε ότι στον τύπο του Πατρός είναι ο δίσκος, στον τύπο του Υιού είναι  η ακτίνα και στον τύπο του Αγίου Πνεύματος είναι το φως.

• Και είναι κάποιο από αυτά τα Πρόσωπα μεγαλύτερο ή τιμιότερο από το άλλο;
• Όχι και τα τρία είναι μία ουσία, μία δύναμη, μία δόξα, μία βασιλεία, αχώριστα κατά πάντα, όπως στο παράδειγμα με τον ήλιο, δίσκος, ακτίνα και φως είναι μία ουσία και αχώριστα.
• Επομένως δεν υπάρχει καμία διαφορά στην Αγία Τριάδα;
• Κατά την ουσία, δύναμη, σοφία, αγαθότητα, όπως είπαμε όχι, καμία διαφορά δεν υπάρχει. Αυτά ονομάζονται στην θεολογία κοινά προσόντα της Αγίας Τριάδας. Δηλαδή, Θεός ο Πατήρ, Θεός ο Υιός, Θεός το Πνεύμα το Άγιον. Παντοδύναμος ο Πατήρ, Παντοδύναμος ο Υιός, Παντοδύναμο το Πνεύμα το Άγιον. Πάνσοφος ο Πατήρ, Πάνσοφος ο Υιός, Πάνσοφο το Πνεύμα το Άγιον. Όμως δεν λέμε ότι έχουμε τρεις Πανσόφους, Παντοδύναμους, Πανάγαθους, καθώς ούτε τρεις Θεούς έχουμε, αλλά ένα Θεόν Τρισυπόστατον, Πάνσοφον, Πανάγαθον, Παντοδύναμον. Η διαφορά βρίσκεται μόνο στα Πρόσωπα, δηλαδή, το Πρόσωπο του Πατρός δεν είναι Πρόσωπο του Υιού. Ούτε το Πρόσωπο του Υιού, είναι Πρόσωπο του Αγίου Πνεύματος. Και αυτή η διαφορά ονομάζεται από τους θεολόγους Προσωπική και Υποστατική ιδιότητα, η οποία δεν φέρει καμία διαφορά στην ουσία της.

• Ποια είναι η ιδιότητα του Πατρός;
• Το να λέγεται Πατήρ και προβολεύς (προβάλλει) ο οποίος είναι αγέννητος και ανεκπόρευτος. (Δεν εκπορεύεται από κάπου αλλού)
• Ποια είναι η ιδιότητα του Υιού;
• Το να λέγεται Λόγος, Υιός γεννητός και όχι εκπορευτός.
• Ποια είναι η ιδιότητα του Αγίου Πνεύματος;
• Το να λέγεται πρόβλημα (=προβάλλεται. Προβολεύς του Αγίου Πνεύματος είναι ο Πατήρ), το να λέγεται Πνεύμα και να είναι εκπορευτόν και όχι γεννητόν.  Ο Πατήρ λέγεται Πατήρ του Υιού και Λόγου, και Προβολεύς του Πνεύματος, λέγεται επίσης και Γεννήτωρ του Λόγου. Ο Πατήρ λέγεται και είναι αίτιος, ο Υιός και το Πνεύμα αιτιατά. Ο Πατήρ είναι αίτιος ο Υιός και το Πνεύμα εκ του αιτίου.
• Αφού ο Υιός και το Πνεύμα είναι αιτιατά ποια η διαφορά μεταξύ τους;
• Διαφέρουν κατά τον τρόπο της υπάρξεως εκ του αιτίου Πατρός. Ο Υιός είναι αιτιατός εκ του Πατρός γεννητώς. Το Άγιον Πνεύμα είναι αιτιατόν εκ του Πατρός εκπορευτώς και όχι γεννητώς. Είναι ανάγκη να συγκρατήσουμε αυτό: Ο Πατήρ είναι αίτιος και μόνον αίτιος, ο Υιός και το Πνεύμα αιτιατά, γιατί έχουν τον Πατέρα αίτιον, δηλαδή, αρχή. Δεν είναι ούτε αναίτια, ούτε αλληλαίτια, ούτε συναίτια αλλά μόνον αιτιατά. Αυτός είναι λοιπόν ο Θεός μας: Τριάς εν Μονάδι και Μονάς εν Τριάδι, ασυγχύτως ενωμένη και διαιρούμενη αδιαιρέτως. Μία ουσία και φύσις Τρισυπόστατος, και έχει τις τρεις Υποστάσεις ομοούσιες. Οποιαδήποτε απόκλιση από αυτά αποτελούν βλασφημία, διαστρέβλωση, αίρεση.
• Και υπήρχε ποτέ ο Πατήρ χωρίς τον Υιόν ή χωρίς το Πνεύμα το Άγιον;
• Όχι. Πάντοτε ήταν ο Πατήρ, πάντοτε ήταν ο Υιός, πάντοτε ήταν το Πνεύμα το Άγιον. Δεν ήταν ποτέ ο Πατήρ χωρίς τον Υιόν ή χωρίς το Πνεύμα το Άγιον Άμα Πατήρ, άμα Υιός, άμα Πνεύμα άγιον, συνάναρχα, και συναΐδια. (άμα =ταυτόχρονα, συγχρόνως)
• Και που βρίσκεται ο Θεός;
• Ο Θεός έκανε τον Ουρανό και την γη, την θάλασσα, κάθε τόπο, το σύμπαν όλο και δεν βρίσκεται σε έναν τόπο αλλά βρίσκεται παντού και στα πάντα, είναι ο «πανταχού παρών και τα πάντα πληρών» και γνωρίζει ακόμα και όσα έχει ο κάθε άνθρωπος στα βάθη της καρδιάς του. Για αυτό και λέγεται άπειρος, απερίγραπτος, παντεπόπτης, καρδιογνώστης κλπ.
• Γιατί τότε ακούω και λένε ότι ο Θεός κατοικεί στους Ουρανούς;
• Αυτό το λέμε όχι γιατί περιορίζουμε τον Θεό στον Ουρανό, αλλά γιατί εμείς οι άνθρωποι τον τοποθετούμε σε μέρος δήθεν υψηλότερο και τιμιότερο, (σε σχέση με εμάς), εκεί που δείχνει την δόξα του περισσότερο, ανάμεσα στους αγγέλους και τους αγίους. Και όπου αλλού όμως φαίνεται περισσότερο η θεία του ενέργεια, τόπος Θεού ονομάζεται. Κατά αυτόν τον τρόπον λέμε και πολλές φορές τόπο Θεού και ναό Θεού την Εκκλησία, γιατί εκεί δεικνύεται η θεία αυτού δόξα και αγαθότητα, αλλά και για τα άγια Μυστήρια, όπου εκτελούνται μέσα σε αυτήν. Ακόμα γιατί εκεί συναθροίζομενοι κατ’΄εξοχήν δοξολογούμε αυτόν με ύμνους και ευχές. Αλλά τόπος Θεού λέγεται ακόμα καλύτερα και ο ίδιος ο Χριστιανός ο οποίος αγαπά τον Θεό και τηρεί τις εντολές του κατά τα ίδια τα λόγια του: Όποιος, με αγαπά θα τηρήσει τις εντολές μου, και θα τον αγαπήσει ο Πατέρας μου και θα έλθουμε σε αυτόν και θα κάνουμε κατοικία (πρβλ Ιωανν. Κεφ 14). Μακάριος ο άνθρωπος που πορεύεται κατ’αυτόν τον τρόπο.
• Μπορεί κανείς να δει τον Θεό κατά την ουσία του;
• Αυτό είναι αδύνατον όχι μόνο στους ανθρώπους, αλλά και στους ίδιους τους Αγγέλους. Κανείς δεν είδε ποτέ τον Θεό.
• Πως τότε λέει σε πολλά μέρη η Αγία Γραφή ότι ο Θεός φάνηκε στους δικαίους και στους Προφήτες;
• Φάνηκε όχι καθώς είναι αλλά συγκαταβατικώς κατά διάφορους τρόπους και ομοιώσεις όπως σαν τρεις άνδρες που επισκέφτηκαν τον Αβραάμ σαν πυρ στον Μωυσή μέσα στην Βάτο και σε άλλους κατά άλλο πάλι τρόπο, όπως το λέει ο ίδιος ο Θεός δια στόματος του Προφήτη Ωσηέ (κεφ.12): «εγώ επλήθυνα τας οράσεις και οπτασίας, και έλαβον διαφόρους ομοιώσεις εις τους Προφήτας»

Επεξεργασία και γλωσσική απλοποίηση:
Ορθόδοξες Απαντήσεις, 2015
βασισμένο πάνω σε πόνημα του
αρχιμανδρίτη  Προκοπίου Δενδρινού +,
εκ του Ιερού Κοινοβίου του Ρωσσικού,
που εκδόθηκε στην Αθήνα, το 1841
orthodoxanswers.gr