Χαρακτηριστικές αντιλήψεις των ελληνοκεντρικών πολυθεϊστών και χριστιανικές θέσεις

Μιχαήλ Χούλη, Θεολόγου

Στην εποχή μας παρατηρείται μια αναθέρμανση του παγκόσμιου παγανισμού που βάλλει κατά του Χριστιανισμού επιζητώντας να πάρει τη ρεβάνς. Οι ακόλουθοί τους επωφελούνται φυσικά και από την σύγχρονη κρίση ιδεολογιών και φιλοσοφιών, κρίση νοήματος ζωής, κρίση αξιών και ταυτότητας του ελληνισμού. Στο πλαίσιο αυτό, προωθείται μια σύγχρονη ανοικτή πλέον επίθεση πολλών εθνικών κατά του χριστιανικού μονοθεϊσμού και αυτό διενεργείται μέσω συλλόγων, συνομοσπονδιών, ιστοσελίδων, λατρευτικών τελετών, πολλών εκδόσεων, διαλέξεων κ.λπ. Δεν διστάζουν αρκετοί, δια των βιβλίων, περιοδικών και ιστοσελίδων τους, να διαστρέφουν δυστυχώς την ιστορία και να εισάγουν φληναφήματα στο μυαλό και την ψυχή των ολιγογράμματων. Ένα σημαντικό ακόμη λάθος που κάνουν όσοι βάλλουν κατά του Χριστιανισμού είναι να χρεώνουν τα προσωπικά λάθη των εκπροσώπων του Χριστιανισμού στην ίδια την αλήθεια της Εκκλησίας. Δεν φταίει όμως ο Θεός επειδή εμείς είμαστε ατελείς. Ούτε καταπίπτει η μεγαλειότητά Του έτσι.

Ο αρχαίος ελληνικός πολυθεϊσμός είναι βέβαια ωφέλιμος όσον αφορά την μελέτη του παρελθόντος, τη θρησκειολογία ή την μυθολογική ενασχόληση. Ως στοιχείο πολιτισμού και σύγκρισης με τα θρησκεύματα άλλων λαών. Δεν παύει όμως να είναι εγκοσμιοκρατικός και να υποτάσσεται στην μοίρα, την ειμαρμένη. Είναι ακόμη κίνηση ΕΚ ΤΩΝ ΚΑΤΩ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟ, και όχι Αποκάλυψη του ιδίου του Θεού στην ιστορία, που λέγεται ΕΚΚΛΗΣΙΑ. Η κίνηση αυτή εκ των κάτω προς τα άνω, όπως καταλαβαίνουμε περιέχει πολλά λάθη καί στη μέθοδο αλλά καί στη σύλληψη. Ενώ Χριστιανισμός και Εκκλησία σημαίνει αντίθετα ΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ, ΓΕΓΟΝΟΣ (Ενσάρκωση του Χριστού) και όχι μύθος, που στην πραγματικότητα είναι το ΤΕΛΟΣ ΚΑΘΕ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ και η γέννηση της ΑΛΗΘΕΙΑΣ στον αποπροσανατολισμένο και εν συγχύσει ευρισκόμενο κόσμο. «Γνωρίστε τη αλήθεια και θα σας ελευθερώσει», διδάσκει ο Χριστός. Διότι μέσω της μυστηριακής εκκλησιαστικής ζωής ενώνεται ο άνθρωπος χαρισματικά με το Άκτιστο. Και ολοκληρώνεται, τελειοποιείται, αγιάζεται. Αλλιώς παραμένει ΔΕΣΜΙΟΣ ΣΤΑ ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΤΙΣΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ.

Μια μερίδα ελληνο-πολυθεϊστών επιδεικνύουν σχεδόν πάντοτε μια μονόπλευρη θέαση των πραγμάτων: Όλοι οι άλλοι φταίνε και έχουν λάθη, εκτός από εμάς τους Έλληνες. Μάλιστα, ό,τι είναι ελληνικό παρουσιάζεται ως τέλειο εκ των προτέρων. Σερβίρεται μια ελληνική πρωτιά και μοναδικότητα σε όλα: στη βιολογία, τη φιλοσοφία, την τεχνολογία, τη γλώσσα κλπ. Παρουσιαζόμαστε να είμαστε η ανώτερη φυλή από όλες. Ο Έλληνας, λένε, είναι ξεχωριστό είδος, όχι απλός άνθρωπος. Οι «Άλλοι», όσοι δεν ανήκουν στην αμιγή φυλετική ελληνικότητα, που είναι απρόσβλητη και απρόσμικτη από ξένα στοιχεία, αποτελούν κίνδυνο αφελληνισμού, διότι προσβάλλουν το όμαιμον, το αυτόχθονον, το ομόθρησκον κ.λπ. Καταλαβαίνουμε πόσο επικίνδυνα είναι όλα αυτά. Αντίθετα, οι διάφορες συγκυρίες είναι -κλίμα, εμπόριο, ναυτιλία, έξοδος από την απομόνωση και κοινωνικές σχέσεις, έρευνα κ.α.- που οδήγησαν σε ανώτερο πολιτισμό τους Έλληνες και όχι τα ξεχωριστά και μοναδικά μας γονίδια.  Αλλά και για τους Έλληνες προγόνους μας κριτήριο ελληνικότητας ήταν κυρίως η αρετή και  η παιδεία, ΟΧΙ Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ, ΤΟ ΙΔΙΟ ΑΙΜΑ ΚΑΙ Η ΦΥΛΕΤΙΚΗ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑ.

Έπειτα, δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεολογία στους αρχαίους έλληνες, αλλά μορφώνεται ανάλογα με την φαντασία του κάθε ποιητή (Όμηρος, Ησίοδος κ.α.). Μάλιστα, οι αρχαίοι Έλληνες δεν πίστευαν σε συγκεκριμένους μόνο θεούς, αλλά λάτρεψαν πλήθος όντων υλικών και πνευματικών, ακόμη και αντικείμενα, ζώα ή φανταστικές δυνάμεις. Δεν πίστευαν μόνο σε Δωδεκάθεο, αλλά και σε πλήθος θεοποιημένων δυνάμεων της φύσεως. Όχι μόνο δηλαδή διαφορετικούς θεούς, αλλά και αντιφατικές μεταξύ τους λατρείες.

Μια ματιά εξάλλου να ρίξει κανείς στον βίο και την πολιτεία των θεών του Ολύμπου θα διαπιστώσει ότι τα πάθη τους μπορούν να γονιμοποιηθούν σήμερα μόνο στην πιο αρρωστημένη φαντασία (ανηθικότητες, δολοφονίες, εκδικήσεις κ.α.). Οι θεοί είναι γεμάτοι πάθη και επομένως το πρότυπο για τους ομοίους τους. Ο αληθινός Θεός όμως, όπως αποκαλύπτεται δια του Χριστιανισμού, είναι απαθής, άγιος και πλήρης αγάπης, ενώ οι άνθρωποι παραμένουν φυσικά αμαρτωλοί. Οι θεοί με τους ανθρώπους υπήρξαν στην παλιά εποχή, και στις εκτός Ιουδαϊσμού και Βίβλου θρησκείες, εχθροί και ανταγωνιστές μεταξύ τους. Αυτό διαπιστώνεται καθαρά και στις αρχαίες ελληνικές θρησκείες. Υπάρχει επίσης απόλυτη δικτατορία του Δία και των άλλων θεών πάνω στα ανθρώπινα. Συχνό φαινόμενο στην αρχαία Ελλάδα ήταν και οι ανθρωποθυσίες. Δεν έλειπε και η λατρεία δαιμονικών οντοτήτων (Πάνας, Σάτυροι κ.λπ.). Διαδεδομένη ήταν και η ιερή πορνεία της Αφροδίτης και μεγάλα σκλαβοπάζαρα υπήρχαν στο ναό του Απόλλωνα στη Δήλο.

Πολλοί αρχαίοι Έλληνες σοφοί (όντως υπήρξαν σπουδαίοι σοφοί στην αρχαία Ελλάδα) αντιτάχθηκαν και καταδίκασαν τον σκοταδισμό του πολυθεϊσμού. Ο Ευριπίδης λ.χ., ασκώντας κριτική στη χονδροειδή αντίληψη που είχαν οι σύγχρονοί του για τους θεούς, αρνείται τις κακές ιδιότητες και πράξεις τους. Ο Σωκράτης και Πλάτωνας πίστευαν σε εκλεπτυσμένη Νοερά Αρχή, που διακοσμεί και κυβερνά τα πάντα και που καθοδηγεί τους ανθρώπους δια του «δαιμονίου» που εμβάλλει εντός τους, ενώ προνοεί για όλους και όλα και παραμένει ύψιστο Ον. Οι Ιουδαίοι ελληνιστές, και ακολούθως οι χριστιανοί, θεωρούσαν τις μεγάλες φιλοσοφικές μορφές των Ελλήνων ως φορείς της αλήθειας του Θεού. Ο Κλήμης Ρώμης δίδαξε ότι οι αρχαίοι Έλληνες σοφοί μίλησαν με θεία καθοδήγηση και φώτιση, ενώ ο Ιουστίνος ο Φιλόσοφος και Μάρτυρας θεωρούσε τους Έλληνες φιλοσόφους “ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ”. (βλ. και περιοδ. Σύναξη, τ. 69, Ιαν-Μάρτ. 1999). ΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΑΝ, ΗΔΗ ΑΠΟ ΤΟΝ 6^ο π.Χ. ΑΙΩΝΑ, ΜΟΝΟΘΕΪΣΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ. Σε γνωστή μάλιστα μελέτη του ο Σεβ. Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας παραθέτει τον χρησμό του μαντείου του Κλαρίου Απόλλωνος, ότι Ο ΘΕΟΣ είναι αυτοδημιούργητος, αγέννητος, αδίδακτος, άφθαρτος, ανώνυμος, κατοικεί στο πυρ [ας θυμηθούμε την φλεγόμενη βάτο στην Π.Δ., το άκτιστο φως της Μεταμορφώσεως του Ιησού και τις πύρινες γλώσσες της Πεντηκοστής] και πως ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΘΕΟΙ, ακόμη και ο Απόλλων (θεός του φωτός), ΕΙΝΑΙ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ και απεσταλμένοι του στη γη (βλ. ΟΙ ΑΡΧΑΙΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ, Στ’ τόμος ‘Ιστορίας Ελληνικού Έθνους’, ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ).

Για τους αρχαίους φιλοσόφους, θεός είναι και ο υλικός κόσμος, το σύμπαν είναι θεϊκό, δεν ξεχωρίζουν το κτιστό από το Άκτιστο (υπήρχε φυσιολατρία και πανθεϊσμός). Στην εκκλησιαστική όμως Θεολογία μόνο ο Θεός είναι άκτιστος και όλα τα δημιουργήματα κτιστά. Δεν γίνεται επίσης διάκριση μεταξύ καλού και κακού στην αρχαία ελληνική αντίληψη. Δεν υπήρχε η έννοια της αμαρτίας όπως την εννοούμε στον Χριστιανισμό, ήτοι αστοχία-αποτυχία ως προς το καθ’ ομοίωση (αγιότητα και χαρισματική ένωση με τον Θεό). Αυτό φαίνεται, εκτός των άλλων, από το ότι θεώρησαν τα πάθη τους εγγενή στη φύση τους και δημιούργησαν τους θεούς τους να υπόκεινται σ’ αυτά.

Από πολλούς άσχετους με την ιστορία ακούγεται πως οι χριστιανοί κατέστρεψαν όχι μόνο μεγάλο πλήθος αρχαίων χειρογράφων, αλλά και σπουδαίων ναών της αρχαιότητας. Οι πιστοί δεν ήσαν φυσικά αμόρφωτοι και φανατικοί, όπως εμφανίζονται σκόπιμα από αντιχριστιανούς αρθρογράφους, δήθεν ιστορικούς, και δεν επιδίδονταν σε εκτεταμένες βιαιοπραγίες, όπως φαίνεται ανιστόρητα να ισχύει και στο κινηματογραφικό επίσης έργο «Αγορά», του Αλεχάντρο Αμπεναμπάρ. Ποια είναι η αλήθεια επί των προκειμένων θεμάτων; Η αλήθεια είναι ότι πολλά αρχαία κείμενα σώθηκαν μέσω εκκλησιαστικών ανδρών και ότι οι αρχαίοι ναοί προστατεύθηκαν από χριστιανούς. «Ο βανδαλισμός ιερών αντικειμένων (από χριστιανούς) ΉΤΑΝ ΣΠΑΝΙΑ ΠΡΑΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ», υποστηρίζει η αρχαιολόγος Πολύμνια Αθανασιάδη. Υπήρξαν μεμονωμένα περιστατικά. «Οι καλλιεργημένοι χριστιανοί …. αντιμετώπισαν τα αρχαία ιερά ως έργα τέχνης» (βλ. το βιβλίο της: «Το λυκόφως των Θεών στην Ανατολική Μεσόγειο», Θεσσαλ. 1994).

Αξιοθαύμαστο άλλωστε είναι το πόσο λίγοι ναοί καταστράφηκαν, ενώ είχαν ιστορικά προηγηθεί μεγάλες διώξεις και δολοφονίες των χριστιανών από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες. Ακόμη, δεν υπάρχει ούτε ένας Κανόνας και καμία ‘οδηγία’ της Εκκλησίας που να προτρέπει σε καταστροφή παγανιστικών ιερών ή να επιβάλλει τον εκχριστιανισμό των εθνικών, διότι η Εκκλησία βασίζεται στην ειρήνη και την αγάπη, και τόσο οι άγιοι όσο και οι Πατέρες της Εκκλησίας ξεκαθαρίζουν ότι το αίμα, οι αρπαγές και διάφορα άσχημα δεν προέρχονται από τον αγαθό Θεό (βλ. και Θανάση Ν. Παπαθανασίου: «(Αυτο)κριτική ερμηνεία της καταστροφής παγανιστικών ιερών από χριστιανούς», ‘Σύναξη’, τεύχος 69, Ιαν-Μαρτ. 1999). Σε συγκεκριμένες μάλιστα αρχαιολογικές περιοχές με μεγάλη σημασία, όπως η Αθήνα ή οι Δελφοί, οι ίδιοι οι αρχαιολόγοι πιεζόμενοι από το χρόνο κατέστρεψαν στρώματα εδάφους. Άλλες καταστροφές αποδίδονται σήμερα σε σεισμούς, επιδρομές «αλλοφύλων» (4^ος – 6^ο αι.), ή σε εγκατάλειψη. Ο αρχαιολόγος Άγγελος Χωρέμης πιστοποιεί ανασκαφικά ότι ΔΕΝ ΦΑΙΝΕΤΑΙ Ο Μ. ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΝΑ ΕΧΕΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙ ΚΑΜΙΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΙΕΡΩΝ ΧΩΡΩΝ (δεν υπήρχε στην πράξη πολιτική καταστροφής ναών) στα τέλη του 4^ου αιώνα μ.Χ., παρά μόνο επιτρεπόταν να μετατρέπονται οι αρχαίοι ναοί σε χριστιανικοί (Θεοδοσιανός Κώδικας), ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΕΓΙΝΕ ΑΚΡΙΒΩΣ ΓΙΑ ΝΑ ΣΩΘΟΥΝ ΟΙ ΝΑΟΙ (όπως ισχυρίζεται και ο μεγάλος βυζαντινολόγος Διονύσιος Ζακυθηνός). Σύμφωνα και με τον μεγάλο ιστορικό μας Κων. Παπαρρηγόπουλο, η πτώση του εθνικού ελληνισμού δεν ήταν αποτέλεσμα σκληρών αυτοκρατορικών μέτρων: «Η αρχαία θρησκεία κατέρρεε εσωτερικά. Ο αρχαίος κόσμος κατέπιπτε βαθμηδόν, οίκοθεν μάλλον ή δι’ εξωτερικής επιδράσεως. Οι ναοί κατέπιπτον και η πίστις εμαραίνετο και εν γένει το αρχαίον θρήσκευμα εφθείρετο, αλλ’ εφθείρετο ηρέμα, ως εξ οργανικού θανατηφόρου νοσήματος μάλλον, ή δια πληγών έξωθεν καταφερομένων» (‘Ιστορία του Ελληνικού Έθνους’, εκδ. Ν.Δ. Νίκα, τ. Γ., σελ. 527 κ.ε. και π. Γ. Μεταλληνού: ‘Η αντορθόδοξη Νεοειδωλολατρία και το χρέος των Ορθοδόξων απέναντί της’, στο “Ορθοδοξία και Παιδεία”, τ. 1^ο, Δεκ. 2002).

Αναληθής και ανιστόρητη είναι ακόμη η άποψη ότι οι χριστιανοί κατέστρεφαν ή έκαιγαν κείμενα που τα θεωρούσαν αιρετικά. Πρόκειται για παραπληροφόρηση που σήμερα ακούγεται για να δυσφημήσει τον Χριστιανισμό (βλ. το βιβλίο των σπουδαίων φιλολόγων Wilson N.G. και Reynolds L.D. «Αντιγραφείς και φιλόλογοι», εκδ. ‘Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ)’, Νοέμβριος 2004). Απόδειξη του σεβασμού των χριστιανών προς όλα τα κείμενα είναι ότι όχι μόνο ορισμένα ηπιότερα απόκρυφα διαβάζονταν αρχικά ως ευσεβείς διηγήσεις, σε πολλές κατά τόπους Εκκλησίες (βλ. π.χ. Bart D. Ehrman, ‘Χαμένες μορφές του Χριστιανισμού’, εκδ. Ενάλιος, 2008, σελ. 63), αλλά και ότι οι βυζαντινοί στη συνέχεια αντιγραφείς (καλόγηροι μάλιστα) διέσωσαν με επιμέλεια κοσμικά, θύραθεν κείμενα, ακόμη και του Αριστοφάνη, που θα τα είχε ξεχάσει διαφορετικά η ιστορία. Μάλιστα ο Μέγας Φώτιος και ο Αρέθας Καισαρείας διέσωσαν πολλά έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων στην πατριαρχική και προσωπική αντίστοιχα βιβλιοθήκη τους.

Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ (Π.Δ.) δεν είναι βιβλίο των εβραίων, όπως επιμένουν οι αρχαιολάτρες, αλλά περιέχει το 1^ο σκέλος της Αποκάλυψης του Θεού για την σωτηρία ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ. Το 2^ο σκέλος είναι η πλήρης αποκάλυψη του Τριαδικού Θεού στην Καινή Διαθήκη. Η αξία και η ομορφιά της Π.Δ. δεν βρίσκεται φυσικά στις ένοπλες συρράξεις, γενικά τη βία, ή τις αδυναμίες, ψυχολογικές και σαρκικές, των ανθρώπων που περιγράφει (αυτά άλλωστε είναι διαχρονικά και δεν αλλάζουν, εφόσον οι άνθρωποι θα παραμένουν χωρίς την αγάπη του Θεού στην καρδιά και στην πράξη), αλλά στα μοναδικά μηνύματα που μεταδίδει για την σωτηρία των ανθρώπων. Αυτά είναι, αφενός Η ΑΣΥΓΚΡΙΤΗ ΜΟΝΟΘΕΪΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ, το ότι ο Θεός είναι πρόσωπο που μπορείς να σχετισθείς μαζί του, να κοινωνήσεις από την Χάρη και την δύναμή Του, που εκχέονται δωρεάν, ότι ο Θεός είναι υπεράνω κοσμικών και φυσικών νόμων, διότι εκείνος δημιούργησε τα πάντα και δεν δεσμεύεται από τίποτε και από κανέναν, το ότι είναι παντοδύναμος, αναλλοίωτος και αιώνιος, πως είναι κατεξοχήν φιλάνθρωπος και ιδιαίτερα άγιος, στην οποία αγιότητα, ταπείνωση και αγάπη καλεί όλους τους ανθρώπους αν θέλουν να του μοιάσουν, τελειοποιηθούν και θεωθούν, ενωμένοι κατ’ ενέργειαν μαζί Του. Αφετέρου, η απαράμιλλη ομορφιά της Π.Δ. βρίσκεται ΣΤΙΣ ΠΑΜΠΟΛΛΕΣ ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ χαρισματούχων ανδρών, που έδρασαν σ’ όλη την περίοδο των χρόνων προ Χριστού, και οι οποίοι προανήγγειλαν τον ερχομό του Μεσσία Ιησού για την σωτηρία της ανθρωπότητας. Σ’ αυτά επικεντρώνεται η μεγάλη αξία και το νόημα της Π.Δ. και όχι στις επί μέρους πτώσεις και αρνητικές συμπεριφορές προσώπων και ομάδων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε βέβαια ότι μετά την πτώση έρχεται η μετάνοια και η πνευματική ανάσταση, οπότε εκεί βρίσκεται και το μήνυμα της σωτηρίας.

Πνευματισμός και μετενσάρκωση ίσχυε σε πολλές ομάδες πιστών των λαϊκών, μυστηριακών θρησκειών. Μαντεία, μαγείες, αστρολογία, δεισιδαιμονίες, κρατούσαν υπόδουλους τους ανθρώπους σε φυσικές δυνάμεις και πνευματικά καταπιέζονταν, στα οποία έβαλε τέλος ο Κύριος Ιησούς, με την πνευματική ελευθερία που εγκαινίασε στην Βασιλεία Του. Οι Έλληνες, με την ενσάρκωση του Χριστού και την εξάπλωση της Εκκλησίας στα έθνη, βρήκαν την αλήθεια στην Εκκλησία και εγκατέλειψαν ψευδείς θεότητες. Εγκατέλειψαν την λατρεία της κτίσεως και λάτρεψαν τον Κτίσαντα Τριαδικό Θεό. Το ιδανικό είναι πια η έμπρακτη αγάπη και η τελειοποίηση–αγιασμός μέσω της ασκήσεως και των εκκλησιαστικών μυστηρίων. Ο Χριστός είναι λειτουργικό μυστήριο και δεν κατανοείται ορθολογιστικά, παρά όταν οι άνθρωποι ταπεινωθούν και μετανοήσουν.

Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ως ιστορική Αποκάλυψη του Θεού (αλλά και ο Ιουδαϊσμός ως προς τις βασικές αρχικές αλήθειες της πίστεως) δέχεται αντί της φαντασίας την ιστορία (που έχει πορεία ευθύγραμμη και ανοδική, όχι πλέον κυκλική), αντί των θυσιών την πνευματική ένωση με το Θεό, αντί της αφηρημένης ουσίας δέχεται τον Θεό ως πρόσωπο (και μάλιστα το όντως Πρόσωπο στο οποίο καλούμαστε οντολογικά, αγιαστικά, να μοιάσουμε). Ιδρυτή και διδάσκαλο έχει τον Θεάνθρωπο Κύριο και όχι έναν απλό και «ψιλό» άνθρωπο, καλεί προς χαρισματική ένωση με τον Υπερτέλειο Θεό και όχι μόνο σε ηθική ζωή, διδάσκει την Σάρκωση του Υιού του Θεού, το Πάθος και την Ανάστασή Του και όχι την παρουσία κάποιου αναίσθητού θεού στο υπερπέραν, κηρύττει την αγάπη προς τους εχθρούς, την ισότητα των ανθρώπων μεταξύ τους, την ψυχοσωματική αθανασία και όχι την διαιώνιση απλά των ψυχών (το σώμα δεν θεωρείται πλέον φυλακή της ψυχής), την κρίση των ανθρώπων μετά θάνατον και όχι τα ταξίδια των ψυχών και την επανενσάρκωσή τους. Επομένως, μόνο ο Χριστιανισμός, που είναι η Αποκάλυψη του Θεού στην ΙΣΤΟΡΙΑ -και όχι η θρησκευτική ΦΑΝΤΑΣΙΑ όπως παρουσιάζεται πρισματικά και διαθλαστικά στις θρησκείες, αλλά και στις παραθρησκείες- μπορεί να απαντήσει υπεύθυνα και άριστα στην αναζήτηση του Θεού και στην τελειοποίηση του προσώπου.

*στην κεντρική εικόνα του άρθρου τοιχογραφίες που εικονίζουν αρχαίους Έλληνες σοφούς, οι οποίοι θεωρούνται από την Εκκλησία ως προ Χριστού χριστιανοί. Βρίσκονται στην Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου. Στο προαύλιο της Μονής παρελαύνουν: ο Σόλωνας, η Σίβυλλα, ο Σωκράτης, ο Πυθαγόρας, ο Όμηρος, ο Θουκυδίδης, ο Αριστοτέλης, ο Πλάτωνας, ο Πλούταρχος κ.α. Παρόμοιες τοιχογραφίες συναντάμε σε πολλές Μονές του Αγίου Όρους, αλλά και σε μοναστήρια στο νησάκι των Ιωαννίνων.