Κατά την Πασχάλιο περίοδο ψάλλεται ή όχι το «Αγιος Κύριος ο Θεός ημών…», μετά του «Υψούτε Κύριον τον Θεόν ημών…»;

Το «Άγιος Κύριος ο Θεός ημών», κατά την σημερινή τάξη, που ακολουθεί την παράδοση της Ιεροσολυμιτικής  Μονής του Αγίου Σάββα, ψάλλεται καθ’όλες τις Κυριακές του έτους, κατά τις οποίες ψάλλεται αναστάσιμο εωθινό εξαποστειλάριο.

Υπό αυτή την έννοια το «Άγιος Κύριος ο Θεός ημών», θα μπορούσε να θεωρηθεί ως προκείμενο του εξαποστειλαρίου αφού ακολουθει σχεδον τον ίδιο τύπο με τα κλασσικά προκείμενα.

Στην πραγματικότητα όμως το ίδιο το «Άγιος Κύριος ο Θεός ημών», είναι από μόνο του ένα εξαποστειλάριο. Λέγεται τρεις φορές κατά τον τύπο της Αγίας Τριάδος, (όχι δύο, όπως πολλοί κάνουν), και υπήρχε πολύ πριν να ενταχθούν στην λειτουργική ζωή τα αναστάσιμα εξαποστειλάρια του Κωνσταντίνου.

Έτσι, το «Άγιος Κύριος ο Θεός ημών», ψάλλεται τρεις φορές, έπειτα λέγεται το «Υψούτε Κύριον τον Θεόν ημών…» με την κατάληξη: «ότι άγιος εστίν» και αμέσως μετά ακολουθεί το αναστάσιμο εξαποστειλάριο.

Τώρα ας δούμε πότε δεν λέγεται και γιατί:

Τρεις φορές τον χρόνο, το Σαββατο του Λαζάρου, την Κυριακή των Βαΐων και το Μέγα Σάββατο, το «Άγιος Κύριος ο Θεός ημών», ψάλλεται χωρίς τον στίχο  «Υψούτε Κύριον τον Θεόν ημών…ότι άγιος εστίν», χωρίς μάλιστα να επακολουθεί εξαποστειλάριο κατά την Κυριακή των Βαΐων και το Μέγα Σάββατο, όπως γίνεται και στο Τυπικό της Αναστάσεως.

Πουθενά δεν μαρτυρείται η παράλειψη του στίχου «Υψούτε Κύριον τον Θεόν ημών…», παρά μόνο κατά τις τρεις αυτές περιπτώσεις*. Επομένως, καθ΄όλες τις Κυριακές του Πεντηκοσταρίου (εκτός εννοείται την Κυριακή της Πεντηκοστής), ψάλλεται το «Άγιος Κύριος ο Θεός ημών»,  μετα του «Υψούτε Κύριον τον Θεον ημών…» όπως γίνεται σε όλες τις Κυριακές του έτους.

Το επιχείρημα ότι ο στίχος «Υψούτε Κύριον τον Θεόν ημών…», παραλείπεται διοτι είναι σταυρώσιμος, δεν ευσταθεί καθώς Σταυρός και Ανάσταση συμπορεύονται και αυτό φαίνεται στην κατεξοχήν αναστάσιμη προσευχή του Πεντηκοσταρίου, στο «Ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι…», όπου ο μισός αυτός ύμνος αναφέρεται στον Σταυρό και ο άλλος μισός στην Ανάσταση.

Η θεολογία μας για να είναι γνήσια, πρέπει να ερμηνεύει την λειτουργική παράδοση της Εκκλησίας. Τότε μόνο ορθοτομεί.

Παρατηρήσεις/Διαφοροποιήσεις

* Διαφοροποίηση υπάρχει μόνο στο τυπικό του Ρήγα όπου στα «Ζητήματα Τυπικού, Θεσσαλονίκη 1999», σελ 59-60, αναφέρει ότι το «Υψούτε Κύριον τον Θεόν ημών…», δεν πρέπει να παραλείπεται ούτε κατά τις τρεις προαναφερθείσες Κυριακές.

* Στο Τυπικό του Βιολάκη Προθεωρία Τυπικού στην υποσημείωση της σελ.26, αναφέρει ότι το  «Άγιος Κύριος ο Θεός ημών», ψάλλεται δύο φορές όταν ακολουθεί εξαποστειλάριο και τρεις φορές την Κυριακή των Βαΐων και το Μέγα Σάββατο, αντί εξαποστειλαρίου.

Βιβλιογραφία
Ιωάννου Φουντούλη, Απαντήσεις εις Λειτουργικάς Απορίας, τομ. Ε’ 
Τυπικόν της Του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, Γεωργίου Βιολάκη
Ζητήματα Τυπικού, Γεωργίου Ρήγα

Σ.Σ.

Ορθόδοξες Απαντήσεις, Ιούνιος 2017