Τό θέμα τῆς ἀναστάσεως ἀπετέλεσε ἀπό παλαιά τήν πεμπτουσία τῆς πίστεως καί τοῦ κηρύγματος τῆς ᾿Εκκλησίας. Αὐτό ἦταν τό ἐπίκεντρο τοῦ κηρύγματος τῶν ᾿Αποστόλων σέ συσχετισμό μέ τήν ἔνδοξη ᾿Ανάσταση τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ. ῾Ο Παῦλος ἐπιμένει στή μεγάλη αὐτή ἀλήθεια, γιατί, ἄν ὁ Κύριος δέν ἀναστήθηκε, παρέμεινε δηλαδή σάν ἕνας κοινός ἄνθρωπος αἰχμάλωτος τῆς φθορᾶς καί τοῦ θανάτου, τότε τό κήρυγμα αὐτοῦ καί τῶν ἄλλων ᾿Αποστόλων χάνει ὁλοσχερῶς τό νόημά του, οἱ κήρυκες τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι «ἐλεεινότεροι πάντων ἀνθρώπων»413, στηρίζοντες τήν πίστη τους σ᾿ ἕνα τεράστιο ψέμα καί πλανῶντες ἀσύστολα τόν κόσμο! ᾿Αντίθετα· ὁ Χριστός ἀναστήθηκε ἀπό τόν τάφο, «ἀπαρχή τῶν κεκοιμημένων γενόμενος»414. Καί ὅπως αὐτός, πατήσας τό θάνατο, ἀναστήθηκε τριήμερος, ἔτσι καί «τούς κοιμηθέντας ἄξει σύν αὐτῷ»415. ῾Η καθολική ἀνάσταση τῶν νεκρῶν θ᾿ ἀκολουθήσει στή μεγάλη ᾿Ανάσταση τοῦ Χριστοῦ. ῎Αν ἡ ᾿Εκκλησία, τό σῶμα τοῦ Κυρίου, ἀκολουθεῖ σέ ὅλα τήν ἀόρατη καί μυστική της κεφαλή, θά τήν ἀκολουθήσει καί στή ζωηφόρο ἐκ τῶν μνημείων ἐξανάσταση. ῾Η ἀνάσταση τοῦ σώματος τῆς ᾿Εκκλησίας συνέχεται γενετικά μέ τήν ᾿Ανάσταση τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς ᾿Εκκλησίας.
Τί σημαίνει ὅμως ἡ ᾿Ανάσταση, τήν προσδοκία τῆς ὁποίας τόσο συχνά μνημονεύουμε, ὅταν ἀπαγγέλλουμε τό Σύμβολο τῆς Πίστεως σέ κάθε θεία Λειτουργία καί στίς ἀτομικές μας προσευχές;
῾Η ᾿Ανάσταση δέν ἀναφέρεται στίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά στά νεκρά σώματα. Διότι ἡ ψυχή, ὡς οὐσία πνευματική καί ἄϋλη, δέν πεθαίνει. Τό πνεῦμα ἀπό τή φύση του εἶναι αἰώνιο καί ἄφθαρτο. Μετά θάνατο ἡ ψυχή συνεχίζει τή ζωή της στή μέση κατάσταση, ὅπου διατηρεῖ τήν αὐτοσυνειδησία της καί ὅλες τίς ἄλλες πνευματικές λειτουργίες της. ᾿Αντίθετα· τό ὑλικό σῶμα, στερημένο τῆς ζωτικῆς του πνοῆς, νεκρώνεται τοποθετούμενο στόν τάφο, ὅπου ὑφίσταται τή φυσική διεργασία τῆς φθορᾶς. ᾿Εκεῖνο, λοιπόν, πού μέλλει νά ἀναστηθεῖ δέν εἶναι ἡ ἀθάνατη ψυχή, ἀλλά τό νεκρωμένο σῶμα· αὐτό πού μᾶς ἔδωκε ὁ Θεός, μέ τό ὁποῖο ζήσαμε στή γῆ, τό ἴδιο τό σῶμα μας πού διαλύθηκε καί εἶναι δύσκολο νά ἐντοπισθεῖ μετά τήν ἀποσύνθεση καί τόν ἀφανισμό του στό πέρασμα τοῦ χρόνου· αὐτό μέλλει νά ἀναστηθεῖ καί ὄχι ἄλλο, εἰσερχόμενο σέ μία νέα κατάσταση ζωῆς μαζί μέ τήν ψυχή του, ἀπό τήν ὁποία τό ἐχώρισε προσωρινά ὁ θάνατος. ᾿Ανάσταση, λοιπόν, σημαίνει ἔγερση τοῦ φθαρέντος σώματος καί ἐπανασύνδεσή του μέ τή δική του ψυχή καί ὄχι ἄλλη, ὥστε ἀκέραιος νά ἀναζήσει καί πάλιν ὁ ὅλος ἄνθρωπος.
Τό δόγμα τῆς ἀναστάσεως εἶναι φοβερά σκληρό διά τόν φυσικόν ἄνθρωπον (αὐτόν πού ζεῖ ἔξω ἀπό τή χάρη τοῦ Θεοῦ). ῾Ο ἀνθρώπινος λόγος εἶναι ἀδύνατο νά συγκατατεθεῖ σέ μία τόσο παράδοξη ἰδέα. ᾿Αλήθεια, πῶς εἶναι δυνατόν ὁ λογικά σκεπτόμενος ἄνθρωπος ν᾿ ἀποδεχτεῖ ὅτι τό σῶμα πού χάθηκε, φαγώθηκε ἀπό τά θηρία ἤ τά ψάρια στίς θάλασσες ἤ κάηκε στή φωτιά κι ἐξανεμίστηκε ἡ τέφρα του, εἶναι δυνατόν τά μόριά του νά ἑνωθοῦν ἕνα πρός ἕνα, νά ξαναγίνει πάλιν ὅπως ἦταν καί νά ξαναζήσει; Γι᾿ αὐτό καί οἱ ἀρχαῖοι ῞Ελληνες φιλόσοφοι, πού ἀρέσκονταν ν᾿ ἀκούουν καινούργιες ἰδέες καί παράδοξα πράγματα, ὅταν ἄκουσαν τόν Παῦλο στήν Πνύκα νά τούς ὁμιλεῖ περί ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν, τόν διέκοψαν, μερικοί δέ ἀπ᾿ αὐτούς τόν ἐχλεύασαν. Τί εἶναι αὐτά πού λέγει ὁ φλύαρος416 αὐτός; διερωτήθηκαν. Τήν ἴδια τοποθέτηση παίρνουν καί πολλοί ἄλλοι ἐγκεφαλικοί ἄνθρωποι, χλευάζοντες τό δόγμα ὡς ἀνόητο καί παράλογο. Περιττό νά σημειώσουμε, ὅτι μονάχα μέ τήν πίστη μπορεῖ νά φουντώσει μέσα στήν ψυχή ὁ περί ἀναστάσεως λόγος καί νά φτερώσει ἡ μεγάλη ἐλπίδα πού συγκινεῖ καί ἀναπαύει τόν ταλαιπωρημένο ἄνθρωπο, πού τόσο ἀνελέητα δέχεται τό μαστίγωμα τοῦ θανάτου. Σ᾿ ἕνα τόσο μεγάλο μυστήριο ἡ πίστη νικᾶ τό λόγο. Γιατί εἶναι ἡ φωνή τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ πού «ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται»417, ἡ δύναμη πού ὑπερβαίνει τήν ἀδυναμία τοῦ πλάσματος καί τή μεταποιεῖ σέ θεοδυναμία, πού μεταθέτει ὄρη418 καί ἑνώνει γῆ καί οὐρανό!
῾Ο βαθύτερος λόγος τῆς ἀναστάσεως, ἡ δύναμη ἐκείνη ἡ ὁποία θά τήν πραγματοποιήσει, εἶναι ἡ θεία παντοδυναμία. ῞Οπως τόν κόσμον ὁ Θεός ἐδημιούργησε μέ ἕνα παντοδύναμο λόγο του, ἔτσι καί τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ θά καταστήσει δυνατή τήν ἀνάσταση τῶν νεκρωμένων σωμάτων, θά συνάξει τά διαλυθέντα μέλη τους καί θά τά κάνει νά ξαναζήσουν καί πάλι. Φυσικά δέν πρόκειται γιά μία νέα πλάση ἐκ τοῦ μηδενός, ὅπως ἔγινε στή δημιουργία, ἀλλά περί ἀναζήσεως αὐτοῦ πού πέθανε καί διαλύθηκε. ῞Οπως ἀρχικά τό Πνεῦμα «ἐφέρετο ἐπί τῶν ὑδάτων»419 καί ἔδιδε μορφή στά ὄντα, ἔτσι καί τώρα τό ἴδιο Πνεῦμα ἐπιφέρεται πάνω στά διαλυμένα μέλη τῶν σωμάτων, γιά νά τά κάνει ἐν καιρῷ νά ξαναζήσουν, δίνοντάς τους καί πάλιν ἀνθρώπινη ὑπόσταση καί ζωή.
Τά ἐξ ἀναστάσεως σώματα ἄν καί οὐσιαστικά θά εἶναι τά ἴδια μέ τά παλαιά, ἐν τούτοις θά ἔχουν διαφορετικές ἰδιότητες. Θά εἶναι σώματα πνευματοποιημένα καί ἄφθαρτα. Θά ἀποθέσουν τήν πυκνότητα τῆς ὕλης καί θά εἶναι ἐλεύθερα φυσικῶν ἀναγκῶν, σάν κι αὐτές στίς ὁποῖες ὑπόκεινται τώρα τά ἐπίγεια σώματα. Δέν θά ἔχουν ἀνάγκη διατροφῆς, ὕπνου, ἀναπαύσεως, διαιωνίσεως τοῦ εἴδους420 καί ὅσα ἄλλα συμβαίνουν στήν παροῦσα οἰκονομία ζωῆς. Θά εἶναι σώματα ἔνδοξα, σύμμορφα πρός τή δόξα τοῦ ἀναστάντος σώματος τοῦ Χριστοῦ. Φυσικά θά εἶναι σύμμορφα μέ τή δόξα τοῦ Χριστοῦ μόνο τά σώματα τῶν δικαίων, τά ὁποῖα θ᾿ ἀναστηθοῦν ἔνδοξα, θά στίλβουν τή μαρμαρυγή τῆς θείας ἐνέργειας, θεωμένα ἀπό τή χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος καί τήν ἄξια κοινωνία τοῦ σώματος καί τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ, πού εἶχαν ὅταν ζοῦσαν στή γῆ. ᾿Αντίθετα, τά σώματα τῶν ἁμαρτωλῶν πού ἔζησαν μακριά ἀπό τόν Θεό, θ᾿ ἀναστηθοῦν μέν καί αὐτά ἐκ τῶν νεκρῶν, θά εἶναι ὅμως σκοτεινά καί ἀπαίσια, ἀνάλογα μέ τό σκοτισμό τῆς ἁμαρτίας πού ἀσφυκτικά τά ἐκάλυπτε κατά τή διάρκεια τῆς ἐπίγειας ζωῆς τους. Διότι ἡ ἀνάσταση θά εἶναι μέν καθολικό δῶρο τοῦ Θεοῦ στή φύση τῶν ἀνθρώπων· ὅμως ἡ ποιότητά της, ἄν θά εἶναι δηλαδή ἀνάσταση ἔνδοξη ἤ ἄδοξη, ἀνάσταση πρός ζωήν ἤ ἀνάσταση πρός κρίση, θά ἐξαρτηθεῖ ἀπό τήν ποιότητα τῆς ἐπίγειας ζωῆς τῶν ἀνθρώπων, ἄν ἔζησαν αὐτοί σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ σέ ζωντανή σχέση μέ τόν ἀρχηγό τῆς πίστεως ᾿Ιησοῦν ἤ ἄν ἔζησαν στήν ἀπιστία καί τήν ἀδιαφορία, παραδομένοι στή φθορά τῆς ἁμαρτίας καί στόν αἰώνιο πνευματικό θάνατο.
῾Η ἀνάσταση τῶν σωμάτων θά γίνει κατά τή Δευτέρα Παρουσία καί θά εἶναι τό σημαντικότερο γεγονός τῶν ἐσχάτων. Αὐτοί πού θά βρίσκονται ἐν ζωῇ κατά τή δευτέρα ἔλευση τοῦ Χριστοῦ, δέν θά ἀναστηθοῦν φυσικά, ἀφοῦ προηγουμένως δέν θά ἔχουν ἀποθάνει. ῾Απλῶς θά μεταλλαγεῖ ἡ φύση τους, τά σώματά τους αὐτομάτως θά γίνουν ὅμοια μέ τά σώματα τῶν κεκοιμημένων πού θ᾿ ἀναστηθοῦν ἐκ τῶν μνημείων καί θ᾿ ἁρπαγοῦν «ἐν νεφέλαις εἰς ἀπάντησιν τοῦ Κυρίου εἰς τόν ἀέρα»421. ῾Η ἀνάσταση θά γίνει σέ κλῖμα φοβερῶν ἐκδηλώσεων, μέ φωνήν ἀγγέλου καί ἀλαλαγμόν ἀρχαγγελικῆς σάλπιγγος422. Παράλληλα θά σημειωθεῖ ἀναστάτωση στά στοιχεῖα τῆς φύσεως, θά διασαλευθεῖ ἡ τάξη τῶν οὐρανίων σωμάτων, ὁ δέ φυσικός κόσμος θά παύσει νά ὑπάρχει ὅπως ὑπάρχει στήν τωρινή του κατάσταση, παίρνοντας καινούργια μορφή, ἀνάλογη μέ 125
τή νέα οἰκονομία ζωῆς πού θά διαδεχτεῖ τήν κατάλυση τῆς παρούσης τάξεως τοῦ κόσμου.
Τό μήνυμα τῆς ἀναστάσεως εἶναι πολύ μεγάλο. Πρῶτα, εἶναι ἡ πανηγυρική κατάλυση τοῦ θανάτου. ῾Ο θάνατος δέν ὑπῆρξε στήν ὀντική ἀλήθεια τῶν πραγμάτων, ὅπως αὐτά βγῆκαν ἀπό τήν ἄκτιστη θεία ἐνέργεια. ῾Ο ἄνθρωπος δέν πλάστηκε γιά νά πεθάνει, ἀλλά γιά νά ζήσει παντοτινά κοντά στό δημιουργό του. ῾Ο Θεός δέν θέλει τό θάνατο ἀλλά τή ζωή423 τῶν πλασμάτων του, γιατί ὁ ἴδιος εἶναι ἡ ζωή καί ἀπ᾿ αὐτόν προέρχεται κάθε ἄλλο εἶδος κτιστῆς ζωῆς. Στόν πρῶτον ἄνθρωπον ἡ σωματική ἀθανασία δόθηκε ὑπό ὅρους, στό μέτρο πού τό λογικό πλάσμα θά στρεφόταν ἐλεύθερα πρός τόν πλάστη του, μένοντας πιστό στά πλαίσια τῆς φυσικῆς του τάξεως, στήν τήρηση τοῦ νόμου καί τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ.
Αὐτό ὅμως δέν συνέβη. ῾Ο ἄνθρωπος ἀποστάτησε ἀπό τόν Θεό. Ξεμάκρυνε, ἀκολουθώντας πορείαν ἀντίθετη μέ ἐκείνη τῆς φυσικῆς του νομοτέλειας, τοῦ προορισμοῦ του. ᾿Αλλοτριώθηκε ἡ φύση του, ἔχασε τό φυσιολογικό ρυθμό της, ἔγινε πλάσμα χαλασμένο, ὕπαρξη χωρίς ρίζες καί ἄσκοπη. ῾Η ζωή τοῦ πεσμένου ἀνθρώπου γιά νά μή διαιωνίζει στή γῆ τήν ἀπελπιστική της τραγικότητα, κόπηκε ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό, ὁ ὁποῖος ἐπέβαλε τό θάνατο στόν παραβάτη γιά νά τόν λυτρώσει ἀπό τό ἄχθος καί τήν κακότητα τῆς ἁμαρτίας του. ῾Ο νεκρός ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά ἁμαρτήσει. Στά τοιχώματα τοῦ τάφου βρίσκει τά ὅριά της ἡ ἁμαρτία, σπᾶνε τ᾿ ἀγριεμένα κύματα τῆς μωρίας καί τῆς ἀλογιστίας του.
῾Ο θάνατος ἑπομένως δέν προῆλθε ἀπό τήν πλευρά τοῦ Θεοῦ, ἀλλά μονάχα ἀπό τήν πλευρά τοῦ ἀνθρώπου. ῏Ηταν ὀψώνιο (καρπός, ἀποτέλεσμα) τῆς ἁμαρτίας424. ῾Ο Θεός τόν ἐπέβαλε γιά νά εὐεργετήσει τό ἀποστατημένο πλάσμα του. ῾Ο ἄνθρωπος ἦταν ἡ πρωταρχική αἰτία τοῦ θανάτου. ῾Ο θάνατος συνεπῶς δέν ἔχει ὀντολογικό ὑπόβαθρο στήν πλάση. Δέν εἶναι ὕπαρξη, δέν ἔχει φυσική οὐσίωση στά ὄντα. Εἶναι ἕνα ἐπιφαινόμενο. ῾Ως ὀντολογικά δέ ἄρριζος, δέν μποροῦσε νά διαιωνίζεται στήν πλάση. ῎Επρεπε νά καταργηθεῖ ὡς κατάσταση ἀναιρετική τῆς ζωῆς. Ποιός ὅμως μποροῦσε νά τόν καταργήσει; Κανένας, ἐκτός ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό, ὁ ὁποῖος μπῆκε στήν ἀνθρώπινη ζωή, ἔπιασε στά δυνατά χέρια του τό θάνατο καί τόν συνέτριψε ἐπάνω στό σταυρό, ἀφοῦ πρῶτα κατάργησε τήν ἁμαρτία πού ἦταν ἡ γενεσιουργός αἰτία ἐκείνου. Στό κράτος τοῦ θανάτου δέν μποροῦσε νά κρατηθεῖ ἡ πηγή τῆς ζωῆς. ῎Ετσι μέ τήν ᾿Ανάστασή του ὁ Σωτήρ ἐπάτησε τό θάνατο, σκυλεύσας τόν ῞Αδη καί ἐκπορθήσας τή σκοτεινή ἐπικράτεια τῆς φθορᾶς. ῾Η ᾿Ανάσταση ὅμως ἐκείνη ἔγινεν ἡ ἀπαρχή τῆς καθολικῆς τῶν νεκρῶν ἀναστάσεως. Τή στιγμή πού νικήθηκε ὁ θάνατος στή μεγάλη ἐκείνη ἔγερση ἄδειασε ὁλότελα ἡ δύναμή του, ἡ ἁρπάγη του ἀτόνησε, τό πλάσμα γλύστρησε ἀπό τά δάκτυλά του, στάθηκε ἀγέρωχα ἀπέναντί του, μυκτηρίζοντας τόν ἄλλοτε κραταιό δυνάστη, τό φοβερό ἐκπορθητή τῆς ζωῆς· «Ποῦ σου ἅδη τό νῖκος;»425.
Δεύτερον, ἡ ἀνάσταση ἀναδεικνύει πανηγυρικά τήν ἀλήθεια καί τήν πιστότητα τοῦ Θεοῦ καθώς καί τόν ἀληθινό λόγο τοῦ πλάσματος. Τίποτε δέν χάνεται ἀπό ὅ,τι φέρει στό εἶναι ἡ θεία ἐνέργεια. Τό ἀντίθετο θά σήμαινε ὅτι ὁ Θεός δέν γνωρίζει τό ἔργο του, μοιάζοντας μέ ἕνα ἀδύναμο καί ἀδέξιο τεχνίτη, ὁ ὁποῖος δέν μπορεῖ νά συντηρήσει αὐτό πού βγῆκε ἀπό τά χέρια του. ῎Αν ὁ θάνατος κυριαρχοῦσε τελειωτικά πάνω στή ζωή, ὁ Θεός θά φαινόταν ἀσυνεπής πρός τή φύση του, σχετικός στίς ἐνέργειές του, ἀδύναμος στούς σχεδιασμούς καί τίς ἀποφάσεις του. Θά κατέρρεεν αὐτόματα ἡ φύση του. Μέ τήν ἀνάσταση ὅμως πιστοποιεῖται περίτρανα ἡ ἄπειρη σοφία του σέ συνδυασμό μέ τήν ἀγαθότητα καί τήν παντοδυναμία του, πού ὄχι μόνο δέν ἀφήνει τόν ἄνθρωπο νά καταποθεῖ στό χάος τῆς ἀνυπαρξίας, ἀλλά τοῦ δίνει καί πάλι ζωή, πιό ὄμορφη καί πιό ὡραία ἀπό τήν προηγούμενη, καταργώντας ὅ,τι ἡ ἀπόνοια ἐκείνου (τοῦ ἀνθρώπου) κατάφερε νά δημιουργήσει. ῎Ετσι στήν ἀνάσταση ἡ ἀνθρώπινη πλάση ἀνευρίσκει τόν πραγματικό λόγο τῆς ὑπάρξεώς της. Δέν πάει χαμένη, γιατί τίποτε δέν χάνεται ἀπό τό ἔργο τοῦ Θεοῦ. Ξαναγίνεται τό χαλασμένο πλάσμα, τοποθετούμενο στήν ἀληθινή ὀντολογική βάση του, ὅπως τό θέλησε καί τό πλαστούργησε ὁ Θεός, πετυχαίνοντας τόν εἰδικό προορισμό του πού εἶχε στή θεία ἐνέργεια καί πού χάλασε μέ τήν ἁμαρτία καί τήν ἀλογιστία του. ῾Η ἀνάσταση δείχνει τήν ἀλήθεια τοῦ ὄντος στίς θεανθρώπινες διαστάσεις του, αὐτό πού ἔπρεπε νά εἶναι σύμφωνα μέ τή βούληση τοῦ Πλάστη του· ὀντική διαφάνεια, φῶς ὑπαρξιακό, χωρίς θανατερές σκιερότητες.
Στήν ᾿Ορθοδοξία ἡ ᾿Ανάσταση τοῦ Κυρίου κατέχει τό κέντρο τοῦ ἑορτολογικοῦ κύκλου της. Εἶναι ἡ μεγαλύτερή της ἑορτή καί πανήγυρη426. Σ᾿ αὐτήν καθρεφτίζεται ἡ ὅλη πνευματική φυσιογνωμία της. Τή λαμπρότητα τῆς ᾿Αναστάσεως τή βλέπει ἀνακλωμένη στή χριστοειδῆ σάρκα της. Τό φῶς τῆς ᾿Αναστάσεως εἶναι καί δικό της φῶς. ῾Η Λαμπρή ὑφαίνει καί τή δική της λαμπρότητα. Ζεῖ τήν ᾿Ανάσταση σέ ὅλα τά μόρια τῆς θεοποιημένης οὐσίας της. ῾Η καρδιά της κτυπᾶ στό ρυθμό τῆς ἀναγεννήσεως καί ἀναπλάσεως τοῦ σύμπαντος. ῾Η θέωση εἶναι τό ἄφθαρτο ἔνδυμά της, ὁ ἄρτος καί ὁ οἶνος τῆς ὑπάρξεώς της. ῾Η ᾿Ορθοδοξία πορεύεται στήν ᾿Ανάσταση, γιατί ἡ ᾿Ανάσταση ἐξαντλεῖ τή θεοδυναμία καί τή χριστοειδῆ θεομορφία της!
᾿Αλλά καί οἱ ἐπί μέρους πιστοί ζοῦν τήν ᾿Ανάσταση σέ ὅλη τήν ἔκταση τῆς ζωῆς καί τοῦ ἔργου τους. Ζοῦν βαθιά στήν ψυχή τους τό μήνυμα τῆς μεγάλης χαρᾶς. Στά ἀνελέητα πλήγματα τοῦ θανάτου πού ἄγρια ταλαιπωρεῖ τή φύση ποτίζοντας μέ τόσες πίκρες καί καυτά δάκρυα τόν ἄνθρωπο, ἀτενίζουν πρός τή μεγάλη ἡμέρα πού θά τούς κάνει νά ζήσουν καί πάλι, νιώθοντας ἰσχυροί ἀπέναντι στό μεγάλο ἐχθρό, νικητές τοῦ ἀδυσώπητου καί τραγικοῦ τέλους, πού τόσο ἄδοξα σφραγίζει τή φύση μετά τή θλιβερή περιπέτεια τῆς ᾿Εδέμ. ῾Ο ἄνθρωπος πού πιστεύει στήν ᾿Ανάσταση νίκησε τό θάνατο. Νίκησε τήν τραγική καί ἐπίκαιρη φύση του, τή σκοτεινότητα πού πυκνή σωρεύεται στά ψυχρά τοῦ τάφου τοιχώματα. Καί αὐτό τόν βοηθεῖ ἀφάνταστα στό ἔργο του, τόν προφυλάσσει ἀπό τόσους φόβους καί ἐνοχές, ἀπό τόσα ὑπαρξιακά ἄγχη καί ἀγωνίες, ἐγκαθιστώντας τον σταθερά στήν εἰρήνη τοῦ Θεοῦ καί γλυκαίνοντας τήν πικρότητα τῆς ζωῆς πού ὑφαίνουν τόση κακουργία, τόση ἀπόνοια καί τόση ἀπανθρωπία. Καί γίνεται ἀνθρωπινότερος ὁ ἄνθρωπος, παίρνοντας φῶς ἀπό τό μνῆμα πού ἄνοιξεν ὁ Θεός, συντρίβοντας τή θανατερή νέκρωση. Γίνεται πλάσμα καλοσυνάτο, μελετώντας τή ζωή κάτω ἀπό τό πρῖσμα τῆς ἀναστημένης ἀγάπης, ὅπως τήν εἶδαν οἱ Μυροφόρες στόν κενό τάφο τῆς ῾Ιερουσαλήμ καί οἱ μαθητές στήν πορεία πρός τούς ᾿Εμμαούς!

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

413. 1 Κορ. 15,19.
414. 1 Κορ. 15,20. Καί ἡ ᾿Εκκλησία μας ψάλλει· «Πρωτότοκος τῶν νεκρῶν ἐγένετο» (᾿Απολυτίκιον Γ´ ῎Ηχου).
415. 1 Θεσσ. 4,14.
416. «Τί ἄν θέλει ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν;» (Πράξ. 17,18).
417. 2 Κορ. 12,9.
418. Ματθ. 7,20.
419. Γεν. 1,1.
420. «᾿Εν γάρ τῇ ἀναστάσει οὔτε γαμοῦσιν οὔτε ἐκγαμίζονται» (Ματθ. 22,30).
421. 1 Θεσσ. 4,17.
422. 1 Θεσσ. 4,16.
423. Σοφ. Σολ. 1,13–14.
424. Ρωμ. 6,23· «Τά γάρ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος».
425. 1 Κορ. 15,55.
426. «῾Εορτῶν ἑορτή καί πανήγυρίς ἐστι πανηγύρεων», ψάλλει ἡ ᾿Εκκλησία μας (Κανών τοῦ Πάσχα).